Przemysłowe dziedzictwo Opola
Wystawa, zorganizowana w Muzeum Śląska Opolskiego przy wsparciu Cementowni Odra, Grupy Górażdże i Samorządu Województwa Opolskiego, ma na celu zaprezentowanie lokalnego dziedzictwa przemysłowego. Jak podkreślają organizatorzy, dwie opolskie cementownie - Odra w Opolu i Górażdże w Choruli - dostosowują swoje obiekty i technologie do aktualnych procesów produkcyjnych i wymagań ochrony środowiska. Wspólnie z nimi samorządy włączają się w Europejską Strategię Promocji Dziedzictwa Przemysłowego i prezentują jego wartość i znaczenie cementowni dla rozwoju gospodarczego, urbanistycznego oraz społecznego Opola i okolic.
Celem wystawy jest nie tylko zaprezentowanie historii sektora cementowego czy jego roli w lokalnej gospodarce, ale także podkreślenie dorobku ludzi, którzy tworzyli i nadal tworzą przemysłowe dziedzictwo Opola. Takie działania mają zdecydowanie szerszy wymiar i wpisują się w konkluzje wskazane Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych (ICOMOS) i Międzynarodowy Komitet Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego (TICCIH), iż dziedzictwo przemysłowe jest podatne na zniszczenie i zapomnienie.
Wystawa „Cementownie Opola. Przemysł w strukturze miasta” została zainaugurowana 17 listopada 2022 r. w Muzeum Śląska Opolskiego i potrwa do 30 czerwca 2023 r. Poza samą ekspozycją, zaplanowano także szereg wydarzeń towarzyszących, w tym: konferencję naukową „Utracone dziedzictwo – zachowana pamięć”, zajęcia teoretyczno-warsztatowe dla dzieci i młodzieży (m.in. „Skąd się bierze beton?”, „Zostań konstruktorem. Budujemy miasto” i „Sztuka z betonu”), a także sześć prezentacji wystawy, które poprowadzi jej kurator - dr Bogna Szafraniec.
Wystawa w Muzeum Śląska Opolskiego to kolejna, która została poświęcona historii cementowni w regionie. Pomysłodawczynią wystawy „Opolskie białe złoto” i filmu dokumentalnego pod tym samym tytułem była Teresa Kudyba, a ich realizacja stała się możliwa dzięki wsparciu Fundacji Górażdże - Aktywni w Regionie. Wszystko po to, aby pokazać historię przemysłu cementowego oraz ludzi, którzy ją współtworzyli. Teresa Kudyba jest także autorką książki „150 lat cementu w Polsce”, wydanej przez Stowarzyszenie Producentów Cementu.
Cementownie świadkami historii
W Krakowie dziedzictwo przemysłowe jest jednoznacznie kojarzone z Cementownią Nowa Huta, której została poświęcona wystawa w ramach projektu „Studium Dziedzictwa Nowej Huty”. To dwusemestralny program edukacyjny dla młodzieży i dorosłych, pragnących rozwijać i pogłębiać wiedzę na temat fenomenu nowohuckiej przestrzeni. Jego zakres wykracza ponad lokalne znaczenie przemysłu, w tym cementowego, a zgodnie z założeniami Nowohuckiego Laboratorium Dziedzictwa, ważne jest także spojrzenie na człowieka w całokształcie otaczającej go rzeczywistości i w zgodzie z koncepcją zrównoważonego rozwoju.
Prężnie działający od dekad przemysł cementowy był naocznym świadkiem historycznych wydarzeń w Polsce. Niejednokrotnie wiązały się one bezpośrednio z zakładami, tak jak miało to miejsce w przypadku Cementowni Ożarów. Bogate zbiory „bibuły”, czyli podziemnych wydawnictw z czasów PRL, które po wprowadzeniu stanu wojennego zostały ukryte pod podłogą zakładowej szkoły Cementowni Ożarów. W zbiorze znalazły się m.in. publikacje Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Czesława Miłosza, Stanisława Barańczaka i Marka Hłaski. Po 41 latach zostały one wydobyte i zaprezentowane na wystawie, zainicjowanej przez Andrzeja Gajka, który wraz z innymi działaczami Solidarności przed laty ukrył dokumenty.
